شمال نیوز: مطلبی که خواهید خواند یادداشتی است از دکتر عبدالرضا بای عضو هیئت علمی دانشگاه که همزمان با آغاز فعالیت رسمی دکتر صادقلو به عنوان استاندار گلستان نگاشته شده است.
دکتر عبدالرضا بای، عضو هیئت علمی دانشگاه: در شرایط بعد از جنگ تحمیلی گفتمان توسعه اقتصادی با محوریت تکنوکراتها ظهور پیدا کرد که مهمترین دغدغه آن توسعه اقتصادی بود این خرده گفتمان اولویت را به توسعه اقتصادی داده بود و سپس پس از آن شاهد ظهور گفتمان توسعه سیاسی در کشور بودیم که بر اساس این گفتمان، توسعه سیاسی مقدمه توسعه اقتصادی است، سپس شاهد ظهور خرده گفتمان آرمانگرایی عدالتمحور بودیم که بر مفاهیمی چون عدالت، توزیع عادلانه ثروت و رفتار تهاجمی علیه غرب و به چالش کشیدن نظام سلطه بود؛ هر یک از این خرده گفتمانها با عناصر و مفاهیمی ظهور و پس از مدتی افول کردند.
در شرایط کنونی شاهد ظهور «گفتمان اعتدال» در کشور هستیم که به مثابه «راه سوم» بین اصولگرایی و اصلاحطلبی است، یکی از مولفههای مهم این گفتمان بهرهگیری از نخبگان بومی و محلی است که در شرایط کنونی این مهم در استان گلستان با روی کار آمدن یک استاندار بومی بعد از سه استاندار غیربومی محقق شده است البته این به معنای نفی نخبگان غیربومی و یا ناکارآمد جلوه دادن آنان نیست چه بسا بودهاند نخبگان غیربومی که با عزم راسخ برای پیشرفت استان گام برداشتهاند.
حال در شرایط کنونی مهمترین مسئله نقشآفرینی و فعالسازی و به نوعی به حرکت درآمدن چرخهای توسعه استان با تعامل، ظرفیتسازی و بهرهگیری از تمامی ظرفیتها است، یکی از مهمترین شاخصهای حرکت به سمت توسعه رسیدن به فهم مشترک از سوی تمامی بازیگران موجود در صفحه شطرنج سیاسی استان است به نظر میرسد نقطه مرکزی و پاشنه آشیل به حرکت درآمدن توسعه استان گلستان اجماع تمامی بازیگران حول منافع استان است که این موضوع در دقیقه 90 در انتخاب استاندار محقق شد و واگرایی بازیگران بنا به معرفی یک نیروی غیربومی تبدیل به همگرایی شد.
در صورتی که بازیگران عرصه سیاسی و اجتماعی استان ذهنیتهای واگرایانه خود را به سوی همگرایی سوق دهند این مهم محقق خواهد شد، بیشک عبور از منافع قومی، گروهی، حزبی و سیاسی و به عبارتی با عبور از منافع خرد به سوی منافع کلان میتواند چشمانداز توسعه استان را مطلوبتر تصور کرد.
استان گلستان تا رسیدن به وضعیت مطلوب راهی بس دراز دارد ظرفیتهای بالقوه گلستان در طاق نسیان باقی مانده است و مشخص نیست کی و تا کجا منتظر بالفعل شدن آن باید باشیم، گلستان استانی است که شرایط کشت 70 محصول را دارد و در زمینه توانمندیها رتبه دهم کشور را دارد این در حالی است که نرخ بیکاری آن بین 24 تا 34 و در برخی مناطق تا 50 درصد است و در زمینه بیکاری و توسعه در بین 31 استان کشور در رتبه 28 کشور قرار دارد حال در چنین شرایطی ضرورت شتاب گرفتن توسعه بیشتر هویدا میشود تا بخشی از چالشهای استان در کوتاهمدت و میانمدت حل شود.
با توجه به بحث فوق مهمترین ماموریتها و پیامدهای برآمده از مدیریت نخبگان بومی به صورت زیر قابل طرح است:
توزیع عادلانه فرصتها در بستر کثرتگرایانه قومی
استان گلستان یکی از استانهایی است که از کثرتگرایی قومی و مذهبی برخوردار است و گروههای قومی و جمعیتی مختلف در تعامل با یکدیگر به زیست اجتماعی خود ادامه میدهند، به واقع تکثر قومی به مثابه فرصت برای استان است چرا که همگرایی موجود در استان در بین اقوام مثالزدنی و بیبدیل میباشد و این موضوع مورد توجه نهادهایی چون یونسکو نیز قرار گرفته است.
از سوی دیگر وفاداری ملی و حمایت از نظام سیاسی نیز با توجه به مشارکت سیاسی مردم در امر انتخابات در سطح بسیار مطلوبی است حال با توجه به این ساختار بهرهمندی از نخبگان تمامی اقوام و دخالت دادن آنان در فرایند تصمیمسازی و تصمیمگیری میتواند پویایی اجتماعی را افزایش دهد و سرمایه اجتماعی را در جامعه ارتقاء بخشد که یکی از شاخصهای مهم این سرمایه اعتماد به نظام سیاسی و حمایت از آن است.
مدیریت انتظارات و مطالبات حوزه عمومی
یکی از پیامدهای مدیریت بومی چه در سطح کلان (استانی) و چه در سطح خرد (شهرستانی) افزایش مطالبات و توقعات شهروندان از نخبگان بومی است به واقع روابط موجود در بین سیاستگذاران و مردم از نوع یک ساخت اجتماعی سنتی است که در چنین شرایطی شاهد افزایش توقعات و مطالبات شهروندان از مدیران و مسئولان بومی و محلی هستیم این موضوع باید به گونهای مدیریت شود که منجر به سرخوردگی جامعه نشود و به نشاط اجتماعی آسیب نزند.
یکی از موضوعاتی که میتواند فرایند تصمیمگیری از سوی بازیگران عرصه سیاسی استان را با چالش روبرو سازد سیاستزدگی در امر تصمیمسازی است بیشک ضروری است از تمامی ظرفیتها و نخبگانی که در چارچوب نظام سیاسی گام بر میدارند استفاده کرد و از حاشیهسازیهای بیاساس جلوگیری کرد این امر محقق نمیشود مگر با رسیدن به فهم مشترک حول توسعه و رشد استان، در برخی موارد شاهد سیاستزدگی نهادهای آموزشی هستیم که این موضوع میتواند پیامدهای نامطلوبی بر امر تعامل و همگرایی بگذارد. در این زمینه گزینش مدیران قابل تامل است که در قالب پروژههای خاص بر مسند مدیریت می نشینند و فاقد کارایی لازم و تخصص کافی هستند.
توسعه در سایه همگرایی و تعامل نخبگان فکری و اجرایی
در دو سطح مختلف شاهد حضور دو دسته از نخبگان اجرایی و فکری در استان هستیم در سطح اول نخبگان فکری قرار دارند که به عنوان موتور محرکه نرمافزاری استان محسوب میشود این گروه در حوزههای مختلف اعم از علوم پزشکی، علوم انسانی و فنی مشغول به فعالیت هستند که در این راستا ضروری است ایدهسازی و ایدهپردازی از سوی این نخبگان در راستای توسعه استان صورت گیرد این مهم محقق نمیشود مگر با درگیر کردن و به کار گرفتن این گروهها در قالب کانونهای تفکر در راستای سیاستگذاری دانشبنیان و دانش محور، در سطح دوم سه بازیگر مهم قابل شناسایی است که شامل استاندار، نماینده ولی فقیه در استان و مجمع نمایندگان استان است.
بیشک همگرایی و تعامل منطقی این سه بازیگر با یکدیگر مهمترین عامل موفقیت و رسیدن به رشد و توسعه استان است تعامل و همگرایی و در عین حال حمایت از یکدیگر نقش به سزایی در حرکت چرخهای توسعه استان خواهد داشت به عبارتی تعامل منجر به تولید انرژی مثبت در راستای توسعه استان خواهد شد و تقابل منجر به از بین رفتن انرژی نخبگان اجرایی خواهد شد، البته باید به این نکته نیز اشاره شود که مردم با بینش و نگرش عمیق خود رفتار بازیگران اجرایی را رصد کرده و در زمان خود درباره آنان به قضاوت مینشینند و این قضاوت در انتخابات مجدد دولت و یا نمایندگان هویدا میشود.
توسعه متوازن در سایه نیازسنجی
توسعه متوازن و چند بعدی منجر به از بین رفتن بسیاری از بحرانها خواهد شد و این مهم محقق نخواهد شد مگر به واسطه آمایش سرزمین و نیازسنجیهای بومی و محلی، بیشک استان گلستان در تولید برخی محصولات دارای مزیت نسبی است که در این راستا ضروری است تا با نیازسنجی دستور کار رشد و توسعه استان در زمینه محصولات کشاورزی و صنایع تبدیلی مشخص شود تا جهتگیریها در همان راستا طراحی و مهندسی شود.
بخشینگری و عدم تعامل و همکاری نهادهای مختلف در این زمینه میتواند منجر به توسعه نامتوازن و ظهور بحرانها و چالشهای مختلف در استان شود. به واقع راهبرد توسعه صادرات درونمرزی و برونمرزی و استقرار صنایع مادر در حاشیه شمالی استان با توجه به مسائل زیست محیطی، میتواند بخشی از چالشهای استان از جمله بیکاری را حل کند.
نقش رسانه استانی در فرایند توسعه استان
رسانه نقش مهمی در تعیین دستور کارهای توسعه استان دارد لازمه تحقق این موضوع منوط به پژوهشمحوری و دانشمحور شدن برنامهسازیهای شبکه استانی است نخبگان فکری حلقه مفقوده رسانه استانی است که تقریبا هیچ سهمی در این شبکه استانی ندارند و این موضوع منجر به روزمرگی رسانه استانی شده است و عملا نقش آن در چشمانداز توسعه استان پنهان مانده است ضروری است که رسانه استانی به مثابه «قدرت پس گفتمان» در راستای اجرایی کردن برنامهها و طرحهای دولت گام اساسی بردارد و با ورود به برنامهسازی با رویکرد نرمافزاری فرصتهای بالقوه استان را شناسایی کرده و چشمانداز توسعه استان و سهم بازیگران را گوشزد کند بیشک نقش رسانه در جهتدهی به بایدها و نبایدهای توسعه و رشد استان غیرقابل انکار است و باید در چارچوب نظام سیاسی و به دور از سیاستزدگی و بازیهای سیاسی ماموریت خود را در چارچوب حاکمیت ایفا کند.
دوران آزمون و خطا به سرآمده است برخی از پروژههای استان گلستان بدون توجه به نیازسنجی استان تعریف شده است که در آینده نزدیک این پروژهها به بهرهبرداری نخواهد رسید بنابراین ضروری است که منابع مالی استان به گونهای تعریف شود تا زمینهساز توسعه و رشد استان شود ضروری است در این راستا سلامت اداری و مبارزه با رانتخواری به صورت جد همچون گذشته در دستور کار قرار گیرد تا فرایندهای سالم اجرایی و اداری زمینهساز عبور از منافع فردی به منافع جمعی را فراهم سازد.
از سوی دیگر مدیرانی که از کارآمدی برخوردار نبودهاند مجددا سکاندار مدیریتهای اجرایی نشوند تا به جای فرصتسازی، انرژی و منابع استان و نظام سیاسی را به مسیر نامطلوب سوق دهند.
نخبگان بومی و آگاهی به چالشها و فرصت
یکی از پیامدهای مثبت روی کارآمدن نخبگان بومی آگاهی آنان به فرصتها و چالش های محیطی موجود در اطراف خود است که این موضوع میتواند در فرایند سیاستگذاری نقش اساسی ایفا کند مدیران و نخبگان بومی متعهد و متخصص که از کارآمدی برخوردار باشند بیشک برای استان فرصتساز خواهند بود و میتوانند موتور محرکه توسعه استان تلقی شوند و در صورتی که شاخصهای فوق در کار نباشد و فقط به واسطه گرایشها و علایق سیاسی گزینش مدیران انتخاب شود بیشک فرصتسازی تبدیل به فرصتسوزی خواهد شد از این روی نخبگان بومی کارآمد میتوانند نقش مهمی در فرایند توسعه استان داشته باشند و این موضوع درباره همه نخبگان کشور صادق است که میتوانند با درایت نقش خود را در محیط جغرافیایی که متعلق به آن هستند ایفا کنند.
فعالسازی نخبگان خاموش و پویایی اجتماعی
یکی از ماموریتهای استاندار بومی فعالسازی و به میدان آوردن تمامی نخبگان فکری است که در استان مشغول به فعالیت هستند بخشی از نخبگان فکری استان در سیاستگذاری و نقشآفرینی در امر توسعه اساسا نقشی ندارند حال در شرایط کنونی باید با طراحی و مهندسی کانونهای تفکر در سطوح و لایههای مختلف زمینه را برای ایدهسازی در استان فراهم کرد. از سوی دیگر در کنار نیروهای محلی باید از نیروهای ملی نیز برای هدایت منابع لازم و سرمایهگذاری استفاده کرد تا با ظرفیتسازی که از سوی نیروهای محلی و ملی انجام میشود چهره استان در آینده در عرصه توسعه اقتصادی متفاوت شود. از سوی بهرهگیری از نخبگان بومی منجر به پویایی اجتماعی میشود و به نوعی نشاط اجتماعی را به ارمغان میآورد، حوزه عمومی و مردم به واسطه پیوندهای روانی و عاطفی به نخبگان بومی خود نسبت به آنان دارای نوعی علقههای درونی هستند که این موضوع منجر به تحرک اجتماعی و پویایی در بستر جامعه میشود بنابراین بهرهگیری از نخبگان محلی به شدت سرمایه اجتماعی را بازتولید کرده و میزان اعتماد مردم به حاکمیت را افزایش میدهد. نخبگان بومی و محلی میتوانند نقش موجهایی را ایفا نمایند که روح جدیدی را به کالبد جامعه میدمند و زمینهساز پویایی و نشاط اجتماعی میشوند.
سخن پایانی
سال پیشرو سال حماسه سیاسی و اقتصادی است سالی که از سوی مقام معظم رهبری هوشمندانه برای افزایش ضریب امنیت ملی جمهوری اسلامی نامگذاری شد این ایده و دکترین از دوبال سیاسی و اقتصادی تشکیل شده است که بال سیاسی آن با انتخابات ریاست جمهوری و حضور فعالانه مردم در فرایند مشارکت سیاسی محقق شد و بال اقتصادی آن باید با فرصتسازیهای اقتصادی و رویکرد توسعه درونزا محقق شود بیشک رسیدن به فهم مشترک از سوی بازیگران سیاسی و اقتصادی و بسترسازی تمامی نهادهای نقشآفرین باید توسعه اقتصادی در استان محقق شود.
در شرایط کنونی عملیاتی شدن توسعه و رشد اقتصادی در کنار حماسهسازی سیاسی مردم که سرمایه اجتماعی و اعتماد به نظام سیاسی را افزایش داد مهمترین اولویت بازیگران و مدیران اجرایی استان است، باشد که با حضور استاندار بومی و تعامل همه تصمیمسازان و سیاستگذاران چشم انداز مثبتی فراروی استان باشد و اشتغال، کارآفرینی و رونق اقتصادی در گلستان ایران محقق شود.
